Τα χρόνια (βιβλίο)

Τα χρόνια – Annie Ernaux 

Υπόθεση από το οπισθόφυλλο:

Μέσα από φωτογραφίες και σκόρπιες αναμνήσεις από γεγονότα, λέξεις και πράγματα, η Annie Ernaux μας συμπαρασύρει σε μια περιδιάβαση στη ζωή της, από τα πρώτα χρόνια μετά τον Πόλεμο, μέχρι και σήμερα. Βιβλία, τραγούδια, ραδιόφωνο, τηλεόραση, διαφημίσεις και πρωτοσέλιδα δεκαετιών, σε αντίστιξη με προσωπικές συγκρούσεις και σημειώσεις. Τοπική διάλεκτος, λέξεις των καιρών, σλόγκαν, μάρκες και ονόματα για τα αντικείμενα που διαρκώς πληθαίνουν, εδώ αποκτούν φωνή. Η Ernaux κάνει το πέρασμα του χρόνου χειροπιαστό. Ο χρόνος ο ίδιος, ανένδοτος, αφηγείται το πέρασμά του, εξορίζοντας τους άλλους αφηγητές στην ανωνυμία. Ένα νέο είδος αυτοβιογραφίας ξεπροβάλλει, υποκειμενικό κι απρόσωπο, ιδιωτικό και συλλογικό ταυτόχρονα.

Η ασπρόμαυρη φωτογραφία ενός μικρού κοριτσιού με σκουρόχρωμο μπανιερό σε μια παραλία με βότσαλα. Στο βάθος, οι απόκρημνες ακτές. Κάθεται σ’ έναν επίπεδο βράχο, τα σφριγηλά του πόδια είναι τεντωμένα μπροστά, γέρνει πίσω ακουμπώντας στους αγκώνες, έχει τα μάτια κλειστά, το κεφάλι ελαφρώς σκυμμένο, χαμογελάει. Η μια χοντρή καστανή πλεξούδα είναι ριγμένη μπροστά, η άλλη πίσω στην πλάτη. Όλα μαρτυρούν την επιθυμία του κοριτσιού να ποζάρει σαν τις σταρ στο Cinemonde ή τα μοντέλα στη διαφήμιση του αντιηλιακού Ambre Solaire, να ξεφύγει απ’ το ταπεινωτικό και ασήμαντο κοριτσίστικο κορμί του. Οι μηροί, πιο ωχροί, όπως και τα μπράτσα, πάνω ψηλά,δείχνουν το περίγραμμα ενός φουστανιού, μαρτυρώντας έτσι πως, για τούτο το παιδί, οι διακοπές ή ένα απόγεμα στην ακροθαλασσιά είναι η εξαίρεση στον κανόνα. Η παραλία είναι έρημη. Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας: Αύγουστος 1949, Σοτβίλ-σιρ-Μερ. (Απόσπασμα από το βιβλίο)

Η συγγραφέας εικονοποιεί τον χρόνο, παρουσιάζοντάς τον σαν συνδαιτυμόνα σ’ ένα μακρόσυρτο οικογενειακό τραπέζι, όπου ο στενός και συνεσταλμένος χρόνος της οικογένειας γίνεται τελικά συλλογικός. (Από το επίμετρο του Νίκου Μπακουνάκη)

Τι έχουμε λοιπόν εδώ;

Δεν έχω κινηθεί ποτέ σε μονοπάτια αυτοβιογραφίας. Όχι αυτού του είδους, τουλάχιστον! Είναι άλλο πράγμα η ιστορία, άλλο πράγμα να ξέρεις ότι αυτός που γράφει θέλει να μιλήσει ή μιλά πίσω από γρίλιες για την ζωή του -άξιο παράδειγμα «Το βιβλίο της Κατερίνας» του Αύγουστου Κορτώ» σε παρακαλώ να το διαβάσεις- και άλλο αυτό που συμβαίνει εδώ.

Η Ernaux μέσα από το προσωπικό της ύφος, τα δικά της θέλω και την δική της ματιά, αποφάσισε να μην γίνει άλλη μία μυθιστοριογράφος. Δεν της ταίριαξε, όπως παρατηρεί η ίδια. Με το έργο της όμως καταφέρνει να κάνει αλλεπάλληλα δώρα στην ανθρωπότητα. Δεν ξέρω εάν μπορεί άλλος άνθρωπος με τόση αμεσότητα, τόσο καλά δομημένη σκέψη όσο και ειλικρίνεια -που αναγνωρίζεται και επαινείται- να μιλήσει για όσα δεν τολμούμε να εξομολογηθούμε ούτε σε ψυχολόγο ούτε σε ημερολόγιο.

Αναγνωρίζω ότι η ειλικρίνεια της την εξαγνίσει. Διακρίνω ότι βάζοντας κάτω τα γεγονότα της ζωής σου, βάζεις την σκέψη σου σε τάξη και τακτοποιείς τις «εκκρεμότητές» σου. Θαυμάζω το γεγονός ότι το κάνει μέσα από φωτογραφίες. Κάθε φωτογραφία είναι η αφορμή να διηγηθεί μία ολόκληρη χρονική περίοδο, με τις ομορφιές και τις πληγές της.

Η ίδια η ζωή της μοιάζει με μυθιστόρημα, όχι από τα δακρύβρεχτα. Η περίοδος στην οποία έζησε της έδωσε καλές και κακές αναμνήσεις, για άλλες χαίρεται και για άλλες λυπάται. Ποια εποχή δεν είναι έτσι. Κι αν τώρα δεν υπάρχει πόλεμος, νέα ζητήματα αναφύονται και μας αφήνουν ενεούς μπροστά στην αγριότητα που τα χαρακτηρίζει και αναλογιζόμαστε το παρελθόν. Ήταν άραγε ποτέ καλύτερα ή δεν αντέχουμε να προσμένουμε άλλο αυτό που ίσως δεν θα έχουμε ποτέ.

Η Ernaux με την αφήγησή της μάς χαρίζει πια πλήρη εικόνα του εικοστού αιώνα και μας κάνει ένα ανεκτίμητο δώρο, άξιο να μείνει στην ιστορία και να αποτελέσει για όλη την ανθρωπότητα αναφορά για όσα πέρασαν. Ο καθένας μπορεί να δει τον εαυτό του μέσα σε αυτό, ανεξάρτητα από την δεκαετία που γεννήθηκε ή βρίσκεται.

Αξίζει να σημειωθεί!

Φέτος -2022- η Σουηδική Ακαδημία απένειμε στην Annie Ernaux το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

«Το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2022 απονέμεται στη Γαλλίδα συγγραφέα Annie Ernaux για το θάρρος και την κλινική ακρίβεια με την οποία αποκαλύπτει τις ρίζες, την αποξένωση και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης», σημειώνει η Σουηδική Ακαδημία.

«Στο συγγραφικό της έργο, η Ερνό εξετάζει με συνέπεια και από διαφορετικές οπτικές γωνίες μια ζωή που χαρακτηρίζεται από έντονες ανισότητες όσον αφορά το φύλο, τη γλώσσα και την τάξη. Η πορεία της προς τη συγγραφή ήταν μακρά και επίπονη».

Λίγα λόγια για την βραβευμένη συγγραφέα:

Η Annie Ernaux είναι Γαλλίδα συγγραφέας και καθηγήτρια λογοτεχνίας. Το λογοτεχνικό της έργο, κυρίως αυτοβιογραφικό, διατηρεί στενούς δεσμούς με την κοινωνιολογία. Υπήρξε παντρεμένη με τον Philippe Ernaux, με τον οποίο έχει αποκτήσει δυο γιους. Το ζευγάρι πήρε διαζύγιο στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 είναι μόνιμη κάτοικος του Cergy-Pontoise, μιας νέας πόλης στα περίχωρα του Παρισιού. Μεταξύ άλλων έχει τιμηθεί με το βραβείο Marguerite-Duras για τη συνολική της συνεισφορά στα γράμματα, ενώ ήταν υποψήφια για το Man Booker International το 2019.

"Τα χρόνια" κυκλοφορούν στην χώρα μας από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.